Ο δάκος της ελιάς, Bactrocera oleae (Rossi, 1790) (Diptera: Tephritidae), είναι ο σημαντικότερος εχθρός της ελαιοκομικής καλλιέργειας σε παγκόσμιο επίπεδο και προκαλεί μεγάλης οικονομικής αξίας προβλήματα. Στη λεκάνη της μεσογείου καλλιεργούνται περίπου 100 εκατομμύρια από ελαιώνες και είναι από τις βασικότερες πηγές της οικονομίας χωρών όπως Ιταλία, Ισπανία και Ελλάδα (Kourgialas et al. 2022). Στη χώρα μας οι οικονομικές απώλειες που προκαλεί ο δάκος είναι αρκετά μεγάλες, ειδικότερα σε κάποιες περιοχές όπου οι κλιματικές συνθήκες ευνοούν την ανάπτυξη του δάκου, γεγονός που καθιστά ιδιαίτερα δύσκολη την αντιμετώπισή του. Στην Ελλάδα έχει εκτιμηθεί πως η παραγωγή ελαιόλαδου ζημιώνεται ετησίως σε ποσοστό 30% – 35%, ενώ στη Κρήτη συγκεκριμένα η εκτίμηση για την οικονομική ζημιά, ανέρχεται περίπου στα 20 εκατομμύρια (Kampouraki et al. 2018). Κατά συνέπεια, τόσο η παραγωγή ελαιόλαδου όσο και οι ελιές που προορίζονται ως επιτραπέζιες, συχνά χαρακτηρίζονται από υποβαθμισμένη ποιότητα, περιορίζοντας έτσι τις δυνατότητες ανταγωνιστικότητας ειδικά σε αγορές του εξωτερικού.
Το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων σε συνεργασία με το Ταμείο Προστασίας της Ελαιοπαραγωγής και τις Περιφέρειες της χώρας, έχουν υιοθετήσει και εφαρμόζουν επί σειρά ετών στα πλαίσια του Εθνικού Προγράμματος Δακοκτονίας (ΕΠΔ) τη μέθοδο των από εδάφους δολωματικών ψεκασμών για την καταπολέμηση του εντόμου. Η εφαρμογή της μεθόδου αυτής στηρίζεται στην παρακολούθηση του πληθυσμού του εντόμου μέσω ενός δικτύου γυάλινων παγίδων McPhail.
hail.Παρά την αναγνωρισμένη δυναμική της μεθόδου, και το φιλικό για το περιβάλλον προφίλ της σε σύγκριση με τους ψεκασμούς κάλυψης, η εφαρμογή της χαρακτηρίζεται από σημαντικούς περιορισμούς όπως αρκετά υψηλό κόστος ψεκασμών, εξάρτηση από τον ανθρώπινο παράγοντα, καθυστέρηση έναρξης ψεκασμών κ.α., που δεν επιτρέπουν την αποτελεσματική εφαρμογή της
Τα τελευταία χρόνια στις περισσότερες αναπτυγμένες χώρες έχουν υιοθετήσει τις πρακτικές χρήσης ΣμηΕΑ (Συστήματα μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών – Unmanned Aerial Systems/UAS) στην γεωργία, η λεγόμενη Γεωργία Ακριβείας (Velusamy et al. 2022). Τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη, έχουν αναδειχθεί ως μία από τις πλέον υποσχόμενες τεχνολογίες, επιτρέποντας, για παράδειγμα, τον ψεκασμό φυτοπροστατευτικών σκευασμάτων ή λιπασμάτων με ένα πιο αποτελεσματικό και στοχευμένο τρόπο. Η χρήση συστημάτων ακριβείας για την μέτρηση αποστάσεων επιτρέπει στα ΣμηΕΑ να ακολουθούν την μορφολογία του εδάφους, κρατώντας το ύψος τους σταθερό. Έτσι χρησιμοποιώντας δισδιάστατους χάρτες, μπορεί να ψεκάζει χωρικά την κατάλληλη ποσότητα σκευάσματος, ρυθμίζοντας τόσο το ύψος του αλλά και την ποσότητα που ψεκάζει ανάλογα με το που βρίσκεται στην καλλιέργεια (Velusamy et al. 2022, Μπουρνάκας, 2017). Η αποδοχή των πλεονεκτημάτων της εν λόγω τεχνολογίας είναι ευρύτατη και θα μπορούσε να εφαρμοστεί σε πολλές καλλιέργειες που καταλαμβάνουν μεγάλες εκτάσεις.
Από το 2020 έως σήμερα υλοποιείτε το πρόγραμμα ΕΞΑΡΧΟΣ που αφορά την εκτίμηση αποτελεσματικότητας της χρήσης ΣμηΕΑ στην εφαρμογή δολωματικών ψεκασμών για την αντιμετώπιση του δάκου της ελιάς σε ελαιώνες ποικίλης μορφολογίας συγκριτικά με τους ψεκασμούς από τα συνεργία δακοκτονίας. Η εφαρμογή δολωματικών ψεκασμών με τη δραστική ουσία Spinosad αδειοδοτήθηκε για χρήση από το ΥΠΑΑΤ στην καλλιέργεια της ελιάς.
Το 2022 το έργο υλοποιήθηκε σε δύο περιοχές της Κρήτης, στο νομό Ηρακλείου και στο νομό Λασιθίου. Ο πειραματικός σχεδιασμός του έργου έχει τρεις διακριτές επεμβάσεις, με Επίγεια μέσα (τρακτέρ), με ΣμηΕΑ και ο Μάρτυρας (χωρίς ψεκασμό). Η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των επεμβάσεων σε κάθε χωράφι για τη διαχείριση του δάκου βασίστηκε στα εξής:
α) στην πυκνότητα πληθυσμού σε δίκτυο παγίδων τύπου McPhail σε εβδομαδιαία βάση για τα ακμαία,
β) στην αναλογία θηλυκών προς αρσενικά και τη γονιμότητα των θηλυκών
γ) το επίπεδο προσβολής των καρπών της ελιάς που συλλέγονται τυχαία από κάθε οικόπεδο επέμβασης.
Στην περιοχή Λασιθίου, η πυκνότητα πληθυσμού για τη χρονιά αυτή ήταν πολύ υψηλή καθώς βρέθηκαν έως 4500 ενήλικα έντομα ανά παγίδα ανά εβδομάδα στον αψέκαστο μάρτυρα. Επίσης τα επίπεδα προσβολής κυμάνθηκαν σε υψηλά επίπεδα με το ποσοστό προσβολής να φτάνει πριν τη συγκομιδή το 70% (μάρτυρας), ενώ στα Εναέρια και Επίγεια μέσα 31,5% και 35%, αντίστοιχα. Στην περιοχή Ηρακλείου τα αποτελέσματα κυμάνθηκαν χαμηλά, καθώς η προσβολή μέχρι την περίοδο συγκομιδής για καμία από τις επεμβάσεις δεν ξεπέρασε το 20%, ενώ τα ακμάια έφτασαν έως τις 120 συλλήψεις ανά εβδομάδα.
Επίσης διαπιστώθηκε ότι η μέθοδος ψεκασμού με εναέρια μέσα μπορεί να εφαρμοστεί άρτια από τεχνικής σκοπιάς καθώς δεν διαπιστώθηκαν προβλήματα / δυσκολίες κατά την εφαρμογή ψεκασμών με ΣμηΕΑ. Τέλος, να σημειωθεί ότι η έκθεση όπως και η καταπόνηση του χειριστή ήταν πολύ χαμηλότερη σε σχέση με τα επίγεια μέσα.
Στην παρούσα μελέτη εξήχθησαν σημαντικά συμπεράσματα για τη μέθοδο ψεκασμού ακριβείας με εναέρια μέσα καθώς ήταν μια ελαιοκομική χρονιά που η δραστηριότητα του εχθρού ήταν έντονη, ειδικά στην περιοχή Λασιθίου.
Οι δύο μέθοδοι ψεκασμού επέδειξαν παρόμοια επίπεδα ελέγχου του B. oleae σε σχέση με την πυκνότητα του εντόμου από τις συλλήψεις του δικτύου παγίδων. Όσον αφορά τα επίπεδα προστασίας της καλλιέργεια, η μέθοδος με εναέρια μέσα κατάφερε να ελέγξει τους πληθυσμούς με τρόπο ανάλογο των ψεκασμών με επίγεια μέσα (τα επίπεδα προσβολής του ελαιόκαρπου συγκριτικά με τον μάρτυρα ήταν κατά 38,5% και 35% χαμηλότερη προσβολή για εναέρια και επίγεια μέσα, αντίστοιχα).
Συνοψίζοντας, με βάση τα πρώτα αποτελέσματα, η εφαρμογή ψεκασμού με ΣμηΕΑ είναι μια πολλά υποσχόμενη νέα μέθοδος εφαρμογής φυτοπροστατευτικών και ειδικότερα δολωματικών ψεκασμών για τη διαχείριση του δάκου της ελιάς, στα πλαίσια της γεωργίας ακριβείας.
ΓΡΑΦΕΙ:
Κωνσταντίνα Αλιπράντη Γεωπόνος MSc
Εμμανουήλ Ροδιτάκης Καθηγητής Εντομολογίας ΕΛΜΕΠΑ
Βιβλιογραφικές αναφορές
Μπουρνάκας, (2017) Η αντιμετώπιση του δάκου με τη μέθοδο δολωματικών ψεκασμών στο πλαίσιο της ολοκληρωμένης διαχείρησης., Γαία Cup.
Kampouraki, A., Stavrakaki, M., Karataraki, A., Katsikogiannis, G., Pitika, E., Varikou, K., Vlachaki, A., Chrysargyris, A., Malandraki, E., Sidiropoulos, N., Paraskevopoulos, A., Gkilpathi, D., Roditakis, E., Vontas, J. (2018) Recent evolution and operational impact of insecticide resistance in olive fruit fly Bactrocera oleae populations from Greece. Journal of Pest Science, 91(4), 1429–1439.
Kourgialas, N.N.; Psarras, G.; Morianou, G.; Pisinaras, V.; Koubouris, G.; Digalaki, N.; Malliaraki, S.; Aggelaki, K.; Motakis, G.; Arampatzis, G. (2022) Good Agricultural Practices Related to Water and Soil as a Means of Adaptation of Mediterranean Olive Growing to Extreme Climate-Water Conditions. Sustainability, 14, 13673.
Velusamy, P., Rajendran, S., Mahendran, R.K., Naseer, S., Shafiq, M., Choi, J.G., (2022) Unmanned Aerial Vehicles (UAV) in Precision Agriculture: Applications and Challenges. Energies, 2022, 15: 217.